Xem mã nguồn của Hằng số cấu trúc tinh tế

[[Tập tin:Sommerfeld-Muenchen.jpg|thumb|Tượng Sommerfeld đặt ở Đại học Ludwig-Maximilians (LMU), Theresienstr. 37, [[München]], [[CHLB Đức]]. Bên dưới là công thức hằng số Sommerfeld trong [[hệ thống đo lường]] Gauß, là hệ thường dùng trong vật lý lý thuyết.]]
Trong [[vật lý học]], '''hằng số cấu trúc tinh tế''' hoặc '''hằng số cấu trúc tế vi''' (Fine-structure constant), còn được gọi là ''hằng số Sommerfeld'' và thường được ký hiệu là <math> \alpha </math> (chữ alpha Hy Lạp), là một hằng số vật lý cơ bản đặc trưng cho mức độ tương tác điện từ giữa các [[hạt cơ bản]] tích điện.

Nó có liên quan đến điện tích cơ bản (hằng số liên kết điện từ) e, mà nó đặc trưng cho cường độ liên kết của một [[hạt cơ bản]] tích điện với [[trường điện từ]], theo công thức {{nowrap|1=4π''ε''<sub>0</sub>''ħcα'' = ''e''<sup>2</sup>}}. Là một đại lượng không thứ nguyên, nó có giá trị bằng số như nhau trong mọi [[Hệ thống đo lường|hệ thống đơn vị đo lường]].

Hằng số này được [[Arnold Sommerfeld]] đưa ra năm 1916 khi giải thích lý thuyết về sự phân tách (cấu trúc tinh tế) của các vạch phổ trong [[quang phổ]] của nguyên tử [[hydro]]. Vì thế nó được gọi là "hằng số Sommerfeld" hoặc "hằng số cấu trúc tinh tế Sommerfeld".

== Định nghĩa ==
Một số định nghĩa tương đương của ''<big>α</big>'' về [[hằng số vật lý]] cơ bản khác là:

: <math>\alpha = \frac{1}{4 \pi \varepsilon_0} \frac{e^2}{\hbar c} = \frac{\mu_0}{4 \pi} \frac{e^2 c}{\hbar} = \frac{k_\text{e} e^2}{\hbar c} = \frac{c \mu_0}{2 R_\text{K}}</math>
trong đó:
* ''<big>e</big>'' là [[điện tích cơ bản]];
* ''<big>π</big>'' là số [[pi]];
* ''ħ'' = ''h''/2π là [[hằng số Planck]] rút gọn;
* ''c'' là [[tốc độ ánh sáng trong chân không]];
* ''ε''<sub>0</sub> là [[hằng số điện môi]] (permittivity) của không gian tự do;
* ''µ''<sub>0</sub> là [[độ từ thẩm]] của không gian tự do;
* ''k''<sub>e</sub> là [[Lực tĩnh điện|hằng số Coulomb]];
* ''R''<sub>K</sub> là [[Hiệu ứng Hall lượng tử|hằng số von Klitzing]].

Định nghĩa phản ánh mối quan hệ giữa ''<big>α</big>'' và hằng số liên kết điện từ e, và là {{nowrap|1=''e'' =  {{math|{{radic|4''παε''<sub>0</sub>''ħc''}}}}}}.

=== Trong hệ phi SI ===
Trong hệ [[CGS]] điện tĩnh (tức CGSE), các đơn vị của [[điện tích]], của [[statcoulomb]] (đơn vị điện tĩnh của [[điện tích]]), được xác định sao cho [[Lực tĩnh điện|hằng số Coulomb]] ''k''<sub>e</sub>, hoặc [[hằng số điện môi]] 4''πε''<sub>0</sub>, là 1 và không thứ nguyên. Khi đó sự biểu diễn của hằng số cấu trúc tinh tế như thường thấy trong văn liệu vật lý trước đây, trở thành
: <math>\alpha = \frac{e^2}{\hbar c}. </math>

Trong hệ [[đơn vị tự nhiên]] (natural units), thường được sử dụng trong vật lý năng lượng cao, trong đó {{nowrap|1=''ε''<sub>0</sub> = ''c'' = ''ħ'' = 1}}, giá trị của hằng số cấu trúc tinh tế là<ref>Peskin, M.; Schroeder, D. (1995). An Introduction to Quantum Field Theory. Westview Press. ISBN 0-201-50397-2. p. 125.</ref>
: <math> \alpha = \frac{e^2}{4 \pi}. </math>

Như vậy, mặc dù không thứ nguyên, hằng số cấu trúc tinh tế là cái gì đó khác, là định lượng xác định (hoặc xác định bằng) điện tích cơ bản: {{nowrap|1=''e'' = {{math|{{radic|4''πα''}}}} ≈ 0.30282212}} theo đơn vị tự nhiên như thế của điện tích.

== Đo đạc ==

== Hằng số có thật sự là hằng số? ==

== Hằng số đẹp và vụ đạo văn khoa học ở Việt Nam ==
"Fine-structure constant", được các báo mạng ở Việt Nam dịch là "''hằng số đẹp''", đã từng là chủ đề [[đạo văn]] của 2 bài báo do một nhóm "nhà khoa học" ở Việt Nam, gửi đăng trên các tạp chí vật lý có uy tín trên thế giới. Nó dẫn đến việc "giới khoa học trong và ngoài nước xôn xao trước sự kiện 2 tạp chí uy tín về vật lý trên thế giới đã có tuyên bố rút lại bài báo đã được đăng do tác giả [[đạo văn]]." (Trích [http://thanhnien.vn/giao-duc/bai-bao-khoa-hoc-bi-rut-khoi-tap-chi-quoc-te-vi-dao-van-139148.html Thanh Niên Online], 27/10/2010)<ref>[http://thanhnien.vn/giao-duc/bai-bao-khoa-hoc-bi-rut-khoi-tap-chi-quoc-te-vi-dao-van-139148.html Bài báo khoa học bị rút khỏi tạp chí quốc tế vì đạo văn]. Thanh Niên Online, 27/10/2010.  Truy cập 15/01/2016.</ref>. 
* Tạp chí [[Physics Letters]] B tháng 2/2010 xác định bài báo "Search for cosmological time variation of the fine-structure constant using low-redshifts of quasar" (Tìm biến thiên thời gian vũ trụ của hằng số cấu trúc tinh tế thông qua [[dịch chuyển đỏ]] thấp của [[quasar]]) là đạo văn khi chờ đăng.
* Tạp chí EPL ([[EPL|Europhysics Letters]]) trong số phát hành tháng 6/2010 thông báo rút bài báo trót đăng tải là "Was the fine-structure constant variable over cosmological time?" (Hằng số cấu trúc tinh tế có biến thiên theo thời gian vũ trụ?).<ref>[http://thanhnien.vn/giao-duc/vu-bai-bao-khoa-hoc-bi-rut-khoi-tap-chi-quoc-te-vi-dao-van-trach-nhiem-thuoc-ve-ai-138450.html Vụ bài báo khoa học bị rút khỏi tạp chí quốc tế vì đạo văn: Trách nhiệm thuộc về ai]? Thanh Niên Online, 28/10/2010. Truy cập 15/01/2016.</ref><ref>[http://vatlyvietnam.org/forum/showthread.php?t=9178 Về việc đạo văn của Lê Đức Thông và cộng sự]. vatlyvietnam, 29/10/2010.  Truy cập 15/01/2016.</ref>
Theo thông lệ thì các tạp chí nói trên không nhận tiếp bài của những người trong danh sách đen, và điều này sẽ gây rắc rối cho những nhà nghiên cứu trùng tên theo tiếng Anh.

== Chỉ dẫn ==
{{Notelist|colwidth=30em}}

== Tham khảo ==
{{tham khảo|colwidth=30em}}

== Xem thêm ==
* [[Stephen L. Adler]], [http://lss.fnal.gov/archive/1972/pub/Pub-72-059-T.pdf "Theories of the Fine Structure Constant α"] FERMILAB-PUB-72/059-T
* [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/alpha.html "Introduction to the constants for nonexperts"], adapted from the ''[[Encyclopædia Britannica]]'', 15th ed. Disseminated by the [[NIST]] web page.
* [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/codata.pdf CODATA recommended value of α], as of 2006.
* [https://www.goodreads.com/quotes/tag/fine-structure-constant Quotes About Fine Structure Constant]
* [http://scienceworld.wolfram.com/physics/FineStructureConstant.html "Fine Structure Constant"], Eric Weisstein's World of Physics website.
* [[John D. Barrow]], and John K. Webb, [http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=0005BFE6-2965-128A-A96583414B7F0000&ref=sciam "Inconstant Constants"], ''[[Scientific American]]'', June 2005.
* {{Chú thích web|họ 1=Eaves|tên 1=Laurence|tiêu đề=The Fine Structure Constant|url=http://www.sixtysymbols.com/videos/finestructure.htm|work=Sixty Symbols|nhà xuất bản=[[Brady Haran]] for the [[University of Nottingham]]|lk tác giả 1=Laurence Eaves|năm=2009}}
{{Commonscat|Fine-structure constant}}
== Liên kết ngoài ==
{{Sơ khai}}

[[Thể loại:Đại lượng vật lý]]
[[Thể loại:Hằng số vật lý]]
[[Thể loại:Thuật ngữ vật lý học]]
[[Thể loại:Hạt cơ bản]]
[[Thể loại:Vật lý học]]
[[Thể loại:Khái niệm vật lý]]
[[Thể loại:Điện từ học]]
[[Thể loại:Giả mạo trong khoa học]]