Xem mã nguồn của Nam châm

{{chú thích trong bài}} 
{{1000 bài cơ bản}}
{{expand}}

'''Nam châm''' là các vật có khả năng hút vật bằng [[sắt]](Fe), [[niken|niken(Ni)]], [[coban]](Co) cùng các [[hợp kim]] của chúng; gồm hai cực là cực Bắc và cực Nam. Có khả năng đẩy các nam châm cùng cực. Trong [[từ học]], nam châm là một vật có khả năng sinh một lực dùng để hút hay đẩy một từ vật hay một vật có độ cảm từ cao khi nằm gần nam châm. Lực phát sinh từ nam châm gọi là từ lực.

Trong từ học, nam châm là một vật có khả năng sản sinh một lực dùng để hút hay đẩy một từ vật khác hay một vật có độ cảm từ cao khi nằm gần nam châm. Lực phát sinh từ nam châm gọi là từ lực (hoặc từ tính, [[Từ trường Trái Đất|từ trường]]).

Hiện nay có rất nhiều loại nam châm, ví dụ như nam châm chữ U, nam châm điện, nam châm dẻo, nam châm vĩnh cửu, nam châm nâng, [[nam châm đất hiếm]],…
==Từ nguyên==
"Nam châm" là từ [[Hán Việt]], với [[chữ Hán]] là 南針. Nghĩa đen của "nam châm" là "kim chỉ hướng Nam", nếu có phát sinh thì nên phái sinh "thuận" là "vật dùng để định hướng", tức "la bàn". Vì lý do nào đó, người Việt lại đi theo con đường phái sinh "ngược": dùng từ chỉ "kim chỉ nam" để chỉ chất tạo ra nó, vốn được gọi chính xác là "từ thể", "từ thiết" hoặc "từ thạch"; trong khi đó, "kim chỉ nam" lại được dùng theo nghĩa bóng, nghĩa là "sự soi đường", "sự định hướng".

==Phân loại==
===[[Nam châm vĩnh cửu]]===
Nam châm vĩnh cửu được tìm thấy từ các mỏ quặng. 
: [[Tập tin:Magnet0873.png|100px Đường sức từ trường quanh hai cực của một nam châm được thể hiện qua các mạt [[sắt]] trên tấm [[giấy]] đặt ngay trên nam châm]]

Mọi Nam châm đều có 
: Hai từ cực, cực Bắc có ký hiệu '''N (north trong tiếng Anh)''' và cực Nam có ký hiệu '''S (south trong tiếng Anh)''' ở hai đầu
: Một [[từ trường]] tạo từ các đường từ đi từ cực Bắc đến cực Nam
: Một từ lực có khả năng thu hút hoặc đẩy các vật bằng kim loại
: Nam châm thường có lực từ trường hút các vật bằng kim loại. Ngày xưa những chiếc đồng hồ được xem là vô cùng quý giá nhưng lại rất thường bị ảnh hưởng bởi từ trường của nam châm vì vậy mà rất hay lệch giờ. Ngày nay, để khắc phục điều này, con người đã chế tạo ra những mẫu đồng hồ mới có khả năng chống từ hiệu quả. Vậy làm sao để có thể làm mất từ tính của nam châm?  Vậy nhờ đâu mà nam châm lại bị mất tính từ? Khi bạn đặt giữa nam châm thủy tinh, nhựa, gỗ,…giữa nam châm và các đinh sắt thì chúng vẫn bị hút như thường bởi lực từ có thể xuyên qua các vật khác nhau.  Người ta có thể làm mất từ tính bằng cách đập nam châm nhiều lần hoặc nung nóng đến khi đỏ lên sẽ khiến chúng mất đi từ tính. Ngoài ra, có lẽ ít người biết được rằng, có thể làm mất từ tính bằng sắt, thép. Khi cho nam châm vào 1 thùng làm bằng chất liệu sắt, thép thì dù nam châm có lực hút mạnh cũng trở nên bị vô hiệu hóa.  Đối với những chiếc đồng hồ khi xưa cũng vậy, để có thể khử được từ thì người sửa đồng hồ thường đưa đồng hộ lại gần một nam châm điện xoay chiều sau đó đưa ra xa.  Mọi người thường bảo “Chống từ thì dùng sắt, khử từ thì dùng nam châm” là vì vậy.

===[[Nam châm điện]]===
Khi mắc một dây dẫn điện có nhiều vòng quấn với nguồn điện, dòng điện sản sinh một điện trường E trong các vòng quấn. Khi dòng điện đi qua các vòng quấn, Biến đổi của điện trường trong các vòng quấn sinh ra một từ trường B vuông góc với điện trường E.

* Từ trường của cuộn dây dẫn điện có tính chất giống như từ trường của một Nam Châm cũng hút hay đẩy một từ vật nằm trong từ trường của cuộn dây.
* Khi ngắt dòng điện khỏi cuộn dây, từ trường biến mất. Cuộn dây không còn có thể hút hay đẩy từ vật.
* Vậy chỉ khi nào có dòng điện diện đi qua, cuộn dây mới trở một thành nam châm điện.
Nam châm điện sử dụng lõi sắt non bởi vì nó có thể tạo ra từ trường và từ lực mạnh hợn thép và đồng thời cũng không thể giữ lại từ tính sau khi đã ra khỏi  từ trường của cuộn dây như thép.
Với Dòng điện khác không, I ≠ 0

Từ trường của cuộn dây tùy thuộc vào số '''từ cảm''' cuộn dây và dòng điện trong cuộn dây
:<math>B = LI</math>

Từ Cảm cuộn dây tỉ lệ thuận với chiều dài, số vòng quấn và tỉ lệ nghịch với diện tích của cuộn dây đó
:<math>L  = \mu N^2 \frac{l}{A}</math>

=== Nam châm điện ===
: [[Tập tin:Electromagnet1.png|200px]]

Khi để một lõi sắt non bên trong các vòng quấn của một Nam châm điện tạo từ cuộn từ dẫn điện
: Thanh sắt cảm từ của từ trường của cuộn từ
: Thanh sắt trở thành nam châm
: Khi lấy thanh sắt khỏi các vòng quấn của cuộn từ, thanh sắt sẽ mất từ{{fact}}
: Khi không có dòng điện trong nam châm điện, thanh sắt sẽ bị mất từ{{fact}}

Từ vĩnh cửu của thanh sắt tỉ lệ với số vòng quấn của Cuộn từ và Từ trường của Cuộn từ{{fact}}
:<math>\phi = N B</math>

== Tham khảo ==
{{tham khảo}}

== Liên kết ngoài ==
{{Wiktionary|nam châm}}
{{thể loại Commons|Magnets}}

{{Sơ thảo vật lý}}
{{Điện từ học}}

[[Thể loại:Nam châm| ]]
[[Thể loại:Từ học]]
[[Thể loại:Điện từ học]]
[[Thể loại:Bài cơ bản sơ khai]]