Xem mã nguồn của Thăng giáng lượng tử

{{Lý thuyết lượng tử}}
Trong [[vật lý lượng tử]], '''thăng giáng lượng tử''' hay '''biến thiên lượng tử''', hay '''dao động lượng tử''' hay '''biến thiên [[chân không lượng tử]]''' hay '''biến thiên [[chân không]]''', là một sự thay đổi, thường là trong thời gian rất ngắn, năng lượng tại một điểm trong [[không gian]] <ref>{{chú thích báo|quote=Theo nhiều lý thuyết lượng tử, chân không không chứa năng lượng hay vật chất, nhưng nó chứa các ''biến thiên''. |url=https://www.nytimes.com/1990/08/21/science/new-direction-in-physics-back-in-time.html?pagewanted=all|publisher=The New York Times|title=New Direction in Physics: Back in Time | first=Malcolm W. | last=Browne | date = ngày 21 tháng 8 năm 1990 | accessdate = ngày 22 tháng 5 năm 2010}}</ref> theo [[nguyên lý bất định]] của [[Werner Heisenberg]].

Theo nguyên lý bất định, [[năng lượng]] và [[thời gian]] liên hệ với nhau qua bất đẳng thức sau<ref>{{citation|first1=Leonid|last1=Mandelshtam|authorlink1=Leonid Mandelshtam|first2=Igor|last2=Tamm|authorlink2=Igor Tamm|url=http://daarb.narod.ru/mandtamm/index-eng.html|title=Quan hệ bất định giữa năng lượng và thời gian|journal=Izv. Akad. Nauk SSSR (ser. Fiz.)|volume=9|pages=122–128|year=1945}}. Bản dịch ra tiếng Anh: J. Phys. (USSR) '''9''', 249–254 (1945).</ref>

: <math>\Delta E \Delta t \geq {h \over 4 \pi}</math>

Sự thăng giáng này làm cho trong chân không luôn sinh ra, thường là trong những khoảng thời gian rất ngắn, các cặp hạt-[[phản hạt]] của các [[hạt ảo]]. Hiệu ứng mà các hạt này gây ra có thể đo đạc được, ví dụ thông qua [[điện tích]] hiệu dụng của [[electron]], là khác với điện tích nguyên thủy của nó.

Thăng giáng lượng tử có thể quan trọng trong lịch sử hình thành và cấu trúc của [[vũ trụ]].

== Xem thêm ==
* [[Hiệu ứng Casimir]]
* [[Nền bức xạ vi sóng vũ trụ]]
* [[Hạt ảo]]

==Tham khảo==
{{tham khảo}}

{{sơ khai vật lý}}
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Đài quan sát sóng hấp dẫn}}
[[Thể loại:Cơ học lượng tử]]
[[Thể loại:Năng lượng]]